Podkarpacki Konkurs Matematyczny im. Franciszka Leji

W końcówce 2000 roku w Wojewódzkich Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli w Rzeszowie (odpowiedniku dzisiejszego PCEN-u) zebrała się grupa nauczycieli, aby powołać do życia nowy konkurs matematyczny dla uczniów szkół średnich, odpowiadający zasięgiem terenowi nowopowstałego województwa podkarpackiego. 

Konkurs przedmiotowy jest jedną z najbardziej sprawdzonych i najskuteczniejszych form rozbudzania pasji do przedmiotu u ucznia jak i aktywności w zakresie pracy z uczniem zdolnym nauczyciela. Olimpiady organizowane dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych (a wcześniej średnich) w pewnym zakresie realizują ten cel, są jednak adresowane do uczniów wybitnie zdolnych i angażują niewielką część społeczności uczniów i nauczycieli. Naturalną reakcją na ten brak ze strony środowiska nauczycieli było organizowanie przez nich (najczęściej we współpracy
z metodykiem lub ośrodkiem metodycznym) przedmiotowych konkursów szkolnych i międzyszkolnych. Matematyka – „język, którym Bóg opisał Wszechświat” była od wielu lat przedmiotem tego rodzaju konkursów w różnych miejscach obecnego województwa podkarpackiego. Międzyszkolne konkursy matematyczne organizowane były w podobnej formule w byłych województwach rzeszowskim, tarnobrzeskim i krośnieńskim, zaś w województwie przemyskim konkurs miał formę korespondencyjną. Nic dziwnego, że wraz z reformą administracyjną kraju oraz pojawieniem się „dużego” województwa podkarpackiego organizatorzy dotychczasowych konkursów (Kazimierz Poniatowski, Kazimierz Serbin, Andrzej Drożdż, Zdzisław Bocheński, Adam Kawałek) postanowili powołać Podkarpacki Konkurs Matematyczny.

Pierwsza i druga edycja Podkarpackiego Konkursu Matematycznego (podobnie jak konkursy poprzedzające PKM) były przeznaczone dla uczniów klas drugich szkół średnich. Idea umiejscowienia konkursu na tym etapie edukacji zakładała, że jest to najodpowiedniejszy moment do rozbudzenia aktywności matematycznej ucznia, biorąc pod uwagę jego przyszły rozwój oraz ewentualny udział w Olimpiadzie Matematycznej.    Konkurs przebiegał na dwóch poziomach: drugi poziom przeznaczony był dla klas z rozszerzoną matematyką, zaś pierwszy dla pozostałych klas liceów i techników. Dwie pierwsze edycje PKM cieszyły się dużą popularnością wśród uczniów i nauczycieli, a organizatorzy nie mieli problemu ze znalezieniem chętnych do pracy w komisjach konkursowych, mimo, że była to praca społeczna.

Reforma edukacji postawiła organizatorów przed koniecznością zmiany formuły konkursu. Biorąc pod uwagę trzyletni cykl czwartego etapu edukacji członkowie Komitetu PKM postanowili, że w trzeciej edycji konkursu będą mogli brać udział uczniowie klas pierwszych szkół ponadgimnazjalnych oraz klas trzecich gimnazjów. Podczas realizacji III PKM (w roku szkolnym 2002/2003) zlikwidowano podział konkursu na dwa poziomy, którego kryterium był profil klasy do której chodzili uczniowie. Według nowych zasad  poziom pierwszy dotyczył uczniów klas trzecich gimnazjum i klas pierwszych szkół ponadgimnazjalnych, zaś poziom drugi przeznaczony był dla uczniów klas drugich szkół ponadgimnzazjalnych (bez względu na to czy klasa realizowała matematykę według rozszerzonego programu, czy też nie). Dokonano również zmiany obowiązującego materiału, biorąc pod uwagę podstawę programową oraz najpopularniejsze w województwie podkarpackim programy nauczania w szkołach ponadgimnazjalnych. Konkurs składał się z czterech etapów: szkolnego, powiatowego, rejonowego i wojewódzkiego. Organizacja etapu szkolnego należała do poszczególnych szkół. Następnie szkoła zgłaszała uczniów zakwalifikowanych do wyższego etapu. Kwalifikacje do etapu rejonowego i wojewódzkiego zależała od progu punktowego ustalonego przez komisje powiatową lub rejonową. Zestawy pytań składały się z pięciu zadań otwartych. Według tych zasad konkurs odbywa się do chwili obecnej. Począwszy od etapu szkolnego bierze w nim corocznie udział od 1500 do 2000 uczniów.  Autorami zestawów zadań byli Dorota Gajdek, Wiesław Bać i Adam Kawałek. Edycja, która miała zakończyć się w tym roku szkolnym jest dwudziestą z kolei, a więc jubileuszową. Stanęliśmy przed koniecznością powtórnych zmian zasad organizacyjnych konkursu. Ponadto problemy „pandemiczne” zmusiły nas do przesunięcia finału na wrzesień 2020 r.

Instytucjonalnym organizatorem konkursu obok Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli był również Oddział Podkarpacki Stowarzyszenia Nauczycieli Matematyki we współpracy z Rzeszowskim Oddziałem Polskiego Towarzystwa Matematycznego. Laureaci i finaliści niektórych edycji PKM z poziomu gimnazjum objęci byli identycznymi uprawnieniami w zakresie rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych jak te, które dają przedmiotowe konkursy kuratoryjne.

Patronem konkursu został urodzony w podkarpackiej wsi – Grodzisku Górnym znany polski matematyk, jeden z czołowych przedstawicieli krakowskiej szkoły matematycznej profesor Franciszek Leja. Był on profesorem Politechniki Warszawskiej i Uniwersytetu Jagiellońskiego, a także członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. W 1919 r stał się jednym z założycieli Polskiego Towarzystwa Matematycznego, później jego przewodniczącym (1963-1965). Jego prace dotyczyły głównie teorii grup i funkcji analitycznych. Napisał także cenione wśród studentów i uważane za wyjątkowo dobrze opracowane  pod względem dydaktycznym podręczniki akademickie. Wyboru patrona dokonano kierując się nie tylko zasługami naukowymi Profesora, ale również w uznaniu jego cech osobowościowych i społecznych. W rodzinnej wsi założył m.in. spółdzielnię mleczarską, straż pożarną, orkiestrę włościańską i SKOK Stewczyka. W Grodzisku znany był również jako opiekun i mecenas zdolnej młodzieży. Jemu możność kształcenia zawdzięczali członkowie bliższej i dalszej rodziny, sąsiedzi, zdolni Grodziszczanie.  Będąc już na emeryturze ufundował przyznawane do dnia dzisiejszego stypendium dla wyróżniających się studentów matematyki. Dwóch adoptowanych synów wychował wraz z małżonką na wykształconych i uczciwych ludzi.  Życiowe Credo Franciszka Leji stanowiły słowa "Jesteśmy jeden dla drugiego". Organizatorzy konkursu uznali tę postawę za wartą popularyzacji w czasach postmodernistycznej cywilizacji opartej na hedonistycznej etyce.