III Konferencja „Twarze Matematyki - Hugo Steinhaus” za nami.
- Szczegóły
- Opublikowano: 27 czerwiec 2023
- Joanna Kozubal
- dr hab. Stanisław Domoradzki, prof. UR „Dlaczego powinniśmy przybliżać sylwetkę matematyka Hugona Steinhausa (1887-1972) rodem z Jasła?”
- dr Anna Szpila „Sprawiedliwy podział wg Hugona Steinhausa”
- dr Renata Jurasińska „Hugo Steinhaus – nie tylko matematyk”
- Jerzy Mil „Kalejdoskop matematyczny interaktywnie”
- Irena Ołtuszyk - Matura z matematyki w formule 2023/2024












Hugo Dionizy Steinhaus. Ur. 14 stycznia 1887 w Jaśle w rodzinie inteligenckiej. Studia wyższe w zakresie matematyki rozpoczął na Uniwersytecie Lwowskim. Po roku przniósł się do Getyngi. Tam uzykał doktorat w 1911 roku. Jego promotorem był D. Hilbert. Po wybuchu I wojny światowej przez krótki czas służył w legionach (do 1916 roku), po czym objął asystenturę na Uniwersytecie Lwowskim. Od tego czasu aż do 1941 jest związany z Lwowem. W 1917, zostaje profesorem nadzwyczajnym w 1920, a w 1923 profesorem zwyczajnym. W 1926 wybrano go na członka Towarzystwa Naukowego we Lwowie.
Początkowo główny obszar jego badań zajmuje teoria szeregów trygonometrycznych. W latach dwudziestych poszerza obszar zainteresowań o teorię funkcji rzeczywistych, analizę funkcjonalną i szeregi ortogonalne. Główne wyniki w ostatniej z dziedzin ukazały się w wydanej wspólnie z Stefanem Kaczmarzem monografii "Theorie der Orthogonalreihen" ("Monografie matematyczne", 6, 1935). Książka ta została przełożona na język rosyjski i doczekała się dalszych wydań. Niezwykle ważnym wydarzeniem dla działalności naukowej Steinhausa był przyjazd Stefana Banacha do Lwowa na pobyt stały. Ich wyjątkowo owocna współpraca doprowadza do powstania Lwowskiej Szkoły Matematycznej. Obok badań podstawowych w matematyce mocno pociągają Steinhausa jej zastosowania. Widział ją wszędzie, uważał, że postęp cywilizacyjny wymaga jej obecności i rozwoju. Powtarzał, że jeśli dwóm osobom, z których jedna jest matematykiem a druga nie jest, da się jakieś zadanie niematematyczne to lepiej wykona je matematyk. Jest autorem wielu ważnych prac z teorii prawdopodobieństwa oraz prekursorem teorii gier. Zachęca młodych matematyków do zajmowania się zastosowaniami matematyki i stwarza niewielki ośrodek badań w tej dziedzinie, jednak rozwój instytutu zastosowań matematyki we Lwowie został przerwany przez wybuch wojny.
Po opuszczeniu Lwowa przez władze radzieckie i po zamknięciu uniwersytetu przez okupanta Steinhaus musi się ukrywać, głównie ze względu na swoje żydowskie pochodzenie, jednak zaraz po zakończeniu wojny staje do pracy nad odbudową nauki, skupiając się na ziemiach zachodnich. Jest jednym z głównych organizatorów ośrodka naukowego we Wrocławiu, gdzie zamieszkał w listopadzie 1945 roku. Jest pierwszym dziekanem Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii (wspólnego dla Uniwersytetu i Politechniki), pierwszym prezesem Oddziału Wrocławskiego Polskiego Towarzystwa Matematycznego, pierwszym sekretarzem generalnym (a potem wieloletnim prezesem) nowopowstałego Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego. Bierze również czynny udział w organizowaniu w 1948 roku Państwowego Instytutu Matematycznego (przekształconego następnie w Instytut Matematyczny PAN) i sprawuje w nim przez szereg lat funkcje opiekuna kilku działów zastosowań matematyki. Jest redaktorem czasopisma "Studia Mathematica", członkiem redakcji "Monografii Matematycznych" i powstałego we Wrocławiu "Colloquium Mathematicum" oraz redaktorem nowego organu PAN pod nazwą "Zastosowania Matematyki". W okresie powojennym publikuje około 100 prac. W sumie jest ich ponad 250. Jego słynny "Kalejdoskop matematyczny" został przetłumaczony na kilkanaście języków.

Hugo Steinhaus był również utalentowanym aforystą dbającym o poprawność stosowanego języka. Jego aforyzmy przeszły do historii jako hugonotki. Anegdota mówi, że Julian Tuwim po przeczytaniu "Ziemia - kula u nogi" uklęknął.
Był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności (od 1945), Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (1951), Polskiej Akademii Nauk (1952), Polskiego Towarzystwa Matematycznego (1968), współzałożycielem (1946) i prezesem (1956-1958 i 1960-1961) Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego. Otrzymał tytuł honoris causa uniwersytetów: Warszawskiego, Poznańskiego, Wrocławskiego oraz Akademii Medycznej we Wrocławiu. Był odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Polonia Restituta i&Orderem Sztandaru Pracy I klasy, laureatem Nagrody Państwowej I stopnia, Nagrody im. Banacha i Nagrody im. Mazurkiewicza Polskiego Towarzystwa Matematycznego, otrzymał nagrodę "Problemów" za popularyzację matematyki.
Zmarł 25 lutego 1972 roku we Wrocławiu.
Najważniejsze osiągnięcia:
- Twierdzenie Steinhausa - Banacha
- Sformułowanie podstaw rachunku prawdopodobieństwa. Koncepcję Steihausa w 1933 Andriej Kołmogorow, dzięki czemu probablistyka mogła trafić na sale wykładowe jako pełnoprawna dziedzina nauki
- Zapoczątkowanie badań nad teorią gier. Znalazła ona zastosowania przede wszystkim w ekonomii, biologii, socjologii i informatyce, a badania prowadzone w jej zakresie wielokrotnie zostały nagrodzone przez komitet Nagrody Nobla.